Na temat potrzeby zbadania ogrzewania i zabezpieczenia świątyni zabrał głos II Synod Diecezji Lubelskiej obradujący w latach 1977-1985. W czwartej części rozdziału III Życie liturgiczne, zatytułowanej Inne akty kultu, punkt 8 poświęcono ogrzewaniu i zabezpieczeniu świątyni. Pod pozycją 265 zapisano: „Duszpasterze winni zadbać o odpowiednie ogrzewanie kościołów. Zainstalowanie ogrzewania powinno być uprzednio skonsultowane z Kurią Diecezjalną. Do rządcy kościoła należy dbanie o właściwą konserwację i zabezpieczenie pomieszczeń i urządzeń kościelnych przed zniszczeniem. Każdy obiekt sakralny i wyposażenie wnętrza powinny być ubezpieczone”. Jak widać, hierarchia kościelna zdaje sobie sprawę z wagi tego problemu. W praktyce decyzję o ogrzewaniu podejmuje proboszcz w konsultacji z radą parafialną, czasem z konserwa­torem zabytków. Bywa też, iż w decyzjach biorą udział rzeczoznawcy doradzający w sprawach technicznych.

Nie wolno zapominać, że zaprojektowanie sposobu ogrzewania świątyni jest wąską specjalistyczną dziedziną techniczną. Konieczne jest doświadczenie w projektowaniu, produkcji i montażu systemów grzewczych. Bywa, że niewłaściwie dobrane ogrzewanie szkodzi świątyni, z biegiem lat powoduje niszczenie wyposażenia, a także murów budowli. Kościół to „muzeum” i to bez względu na to, czy jest to świątynia klasy 0, czy też „nowy” kościół, bo i taki szybko zapełni się dziełami sztuki!

Negatywne skutki niewłaściwego sytemu grzejnego zastosowanego w kościołach odczuwają Włosi. W latach 80. instalowali w swoich zabytkowych kościołach nagrzewnice, ogrzewanie wentylatorowe nadmuchowe gazowe i olejowe. Negatywne efekty nie były widoczne od razu, ale wystarczyło niespełna ćwierćwiecze nieprawidłowego ogrzewania, aby dokonać takich zniszczeń, jakich zabytki te nie doznały od początku swojego istnienia (przesuszanie, pękanie i wypaczanie drewnianych rzeźb i ołtarzy, pękanie fresków, zmiany kolorów, osadzanie sadzy i kurzu itp.)!

Czasami w kościołach stosowane są poduszki grzejne (maty) na siedziskach ławek; nie wiadomo, czemu mają one służyć: czy dekorować świątynię podobnie jak w nieużytkowanych kościołach w Austrii, Niemczech, Szwajcarii, Holandii itp., czy symulować klimat ogrzewania? Pożytek z tego żaden. Człowiek nie potrzebuje w kościele miękkiego siedzenia. Kościół to nie kino. Poduszki grzejne są przykładem systemu, który wprawdzie nie narusza wytworzonego w świątyni mikroklimatu, jednak nie spełnia też swojej funkcji w zakresie ogrzewania ludzi.

Kościół ma znacznie więcej uwarunkowań utrzymania mikroklimatu niż muzeum. Z obiektu muzealnego dzieła sztuki można przenieść, w kościele budowla i wyposażenie tworzy jedność.

• ogrzewanie nie powinno mieć wpływu lub mieć minimalny wpływ na mikroklimat panujący w kościele,
• nie należy zaburzać harmonii wyposażenia wnętrza obcymi elementami,
• ogrzewanie powinno być skuteczne
• strefowe w danym czasie i miejscu.

Mikroklimat – zagadnienie mający bardzo duże znaczenie w obiektach przez nas rozpatrywanych. Zależy głównie od temperatury i wilgotności względnej powietrza.

Temperatura – przy ogrzewaniu kubaturowym (ogrzewanie całej bryły wnętrza kościoła) przyrost temperatury w jednostce czasu nie powinien być wyższy niż 1,5 °C w ciągu godziny.

Wilgotność względna powietrza – mierzona w procentach, wskazuje w jakim stopniu powietrze nasycone jest parą wodną. Gdy powietrze osiągnie 100% nasycenia parą wodną, stan ten nazywa się punktem rosy, dalsze nasycenie będzie skutkowało wykraplaniem się mgły, rosy – najmniejszej kropelki wody.

Panujący mikroklimat w kościele (w znaczeniu pozytywnym) jest naturalną równowagą budowli i wyposażenia, o określonym ciśnieniu powietrza, temperatury i wilgotności.
Zakłócenie tej równowagi odbywa się poprzez ingerencję czynników zewnętrznych – nadmiaru wilgoci, pleśni, wietrzenia a także poprzez użytkowanie: przebywanie ludzi - ich temperatura, wilgoć z wydychanego powietrza, wilgotnego ubioru.

Ogrzewanie wnętrza kościoła będzie powodować, iż wilgotność względna będzie się obniżać a przy ochładzaniu będzie wzrastać. Gwałtowne zmiany wilgotności powodować będą niekorzystne zjawiska w całej substancji kościoła – jego budowli a przede wszystkim wyposażeniu. Ogrzewanie kościoła to zagadnienie inżynieryjno – konserwatorskie.

Polecane artykuły